در صورتی که از روش‌های محافظتی استفاده نکنید، به محض اجرای مرورگر اینترنت و شروع وب‌گردی، رد پای دیجیتال شما در فضای وب باقی می‌ماند و وب‌سایت‌هایی که از آن‌ها بازدید کرده‌اید می‌توانند با بهره‌گیری از این رد پاهای به جا مانده، فعالیت‌های شما را ردیابی کنند و به هویت شما پی ببرند. البته ما در اینجا درباره‌ی عملیات استخراج داده توسط دولت‌ها و جاسوسی اینترنتی صحبت نمی‌کنیم. جمع‌آوری اطلاعات کاربران توسط وب‌سایت‌ها و سرویس‌های اینترنتی، یک اقدام کاملا قانونی است. این داده‌های جمع‌آوری شده، اطلاعاتی بسیار جزئی را دربرمی‌گیرد که احتمالا خود کاربر نیز گاهی از آن‌ها بی‌اطلاع است؛ با این حال، این مرحله هنوز ابتدای کار محسوب می‌شود.
آنچه مرورگرها گزارش می‌دهند
درز اطلاعات توسط مرورگر شما انجام می‌شود. مرورگرها به‌صورت پیش‌فرض داده‌های گوناگونی را به وب‌سایت‌هایی که از آن‌ها بازدید کرده‌اید، گزارش می‌دهند. برای مثال، به محض آنکه آنلاین شوید، فرایند گزارش آدرس آی‌پی، نقطه‌ی ورود مخصوص شما به اینترنت آغاز و با استفاده از آن موقعیت مکانی تقریبی شما مشخص می‌شود.
مرورگر شما نام خود را نیز گزارش می‌دهد؛ در نتیجه وب‌سایتی که در حال بازدید از آن هستید می‌تواند پی ببرد که شما جزو طرفداران کدام مرورگر اینترنتی هستید. علاوه بر این، اطلاعاتی درباره‌ی سیستم کامپیوتری که مرورگر در حال اجرا روی آن است از جمله نام سیستم‌عامل موبایل یا دسکتاپ، مدل پردازنده و واحد پردازش گرافیکی، وضوح تصویر نمایشگر و حتی در صورت استفاده از لپ‌تاپ، تبلت یا گوشی سطح باتری آن نیز گزارش می‌شود.
برای آنکه برخی از این اطلاعات را خودتان مشاهده کنید، می‌توانید به وب‌سایت WebKay مراجعه کنید. اگر این وب‌سایت بتواند اطلاعات یاد شده را بخواند؛ هر وب‌سایت دیگری در سطح اینترنت نیز قادر به دسترسی به آن‌ها خواهد بود.
وب‌سایت‌ها همچنین می‌توانند بر ورودی‌های شما با دقت بسیار بیشتری نظارت کنند. برای مشاهده‌ی برخی از این ردیابی‌ها می‌توانید به وب‌سایت کلیک مراجعه کنید. این وب‌سایت جابه‌جایی‌های ماوس، کلیک‌ها و تمام حرکات شما در مرورگر را گزارش می‌دهد.
این جزئیات، داده‌هایی اولیه محسوب می‌شوند که وب‌سایت‌ها به کمک آن‌ها می‌توانند هویت شما را شناسایی کنند. اینکه مرورگر شما گزارش بدهد که در حال اجرای مایکروسافت اج از نقطه‌ای در نیویورک هستید، یک داده‌ی کاملا جزئی درباره‌ی شما به حساب می‌آید؛ اما این داده در ترکیب با داده‌های دیگر، می‌تواند شما را از دیگران متمایز کند.
با مراجعه به وب‌سایت Panopticlick که متعلق به بنیاد حریم الکترونیک است، می‌توانید دریابید که چگونه مرورگر شما می‌تواند یک اثر انگشت منحصربه‌فرد از شما در اینترنت منتشر کند که شامل ترکیب اختصاصی نرم‌افزار مرورگر، سخت‌افزار، زبان پیش‌فرض و حتی فونت‌های نصب شده‌ی شما می‌شود و بدون نیاز به هیچ اطلاعات دیگری می‌تواند هویت شما را مشخص کند.
به عبارت دیگر، معمولا بعید است که شخص دیگری از ترکیب خاص عمق رنگ و اندازه‌ی نمایشگر، ترکیب پلاگین‌های مرورگر شما و ... استفاده کند. حتی در صورت ورود تنها یک داده‌ی قابل شناسایی، وب‌سایت می‌تواند حدس بزند شما همان فردی هستید که سه‌شنبه‌ی گذشته از آن‌ها بازدید کرده‌اید و بر همین اساس قادر به نشان دادن تبلیغات مرتبط به شما خواهد بود.
داده‌هایی که توسط مرورگر گزارش داده می‌شوند، تنها بخشی از مجموع داده‌های گردآوری شده محسوب می‌شوند. مرحله‌ی بعدی، شامل داده‌هایی است که وب‌سایت‌ها خودشان جمع‌آوری می‌کنند.
وب‌سایت‌ها قادر به جمع‌آوری چه داده‌هایی هستند؟
اکثر وب‌سایت‌ها به شدت مشتاق هستند تا هم برای شخصی‌سازی سرویس‌هایشان و هم نشان دادن تبلیغاتشان تا حد ممکن اطلاعات بیشتری درباره‌ی شما به‌دست بیاورند. به منظور کمک به ثبت این داده‌ها، هنگامی که برای اولین بار از آن‌ها بازدید می‌کنید، داده‌هایی به نام کوکی روی سیستم شما ارسال می‌کنند. این کوکی‌ها بسته‌های اطلاعاتی کوچکی هستند که به عنوان نشانگر برای شناسایی شما عمل می‌کنند.
کوکی‌ها همانند خرده نان‌هایی هستند که در داستان‌های کودکانه برای مسیریابی روی زمین ریخته می‌شده‌اند و وب‌سایت‌ها از طریق آن‌ها مطلع می‌شوند که شما قبلا در آنجا حضور داشته‌اید. آن‌ها همچنین قادر به نگهداری حجم اندکی از اطلاعات هستند. یک کوکی می‌تواند هنگام بازدید از یک وب‌سایت هواشناسی شما را از دردسر انتخاب هر باره‌ی شهر مورد نظر خلاص کند؛ زیرا به لطف کوکی وب‌سایت از انتخاب دفعه‌ی قبل شما اطلاع دارد. علاوه بر این، یک کوکی می‌تواند اقلام انتخاب شده در سبد خرید شما را ذخیره کند؛ در نتیجه در صورت بازگشت مجدد به سایت پس از چند روز، آن‌ها همچنان در سبد خرید باقی خواهند ماند.
بنابراین، گردآوری اطلاعات به این شیوه، هم برای وب‌سایت‌ها و هم کاربران بسیار سودمند است. اما کوکی‌ها می‌توانند از این نیز فراتر روند و با تکمیل داده‌های گزارش شده توسط مرورگر، در افزودن اطلاعات شخصی بیشتر درباره‌ی کاربران کمک کنند.
پروتکل امنیتی مرورگر به وب‌سایت‌ها اجازه می‌دهد که تنها به کوکی‌های خودشان دسترسی داشته باشند. این مسئله یک اقدام ایمنی کاملا ضروری است؛ با این حال نوع دیگری از کوکی‌ها به نام کوکی‌های شخص ثالث نیز وجود دارند که با هیچ وب‌سایت مشخصی ارتباط ندارند؛ اما از طریق شبکه‌های تبلیغاتی و دیگر فناوری‌های ردیابی در صفحات مختلف وب حضور پیدا می‌کنند.
عملکرد کوکی‌های شخص ثالث بدین صورت است که اگر چند مرتبه از یک فروشگاه اینترنتی پوشاک بازدید کنید، تبلیغات مربوط به پوشاک را در کل هفته و در وب‌سایت‌های گوناگون مشاهده خواهید کرد. تبلیغات مبتنی بر این نوع کوکی‌ها می‌تواند برای برخی از افراد ناخوشایند باشد و به همین دلیل اپل در آخرین نسخه‌ی سافاری، مرورگر اینترنت خود به شدت به مقابله با آن‌ها برخواسته است.
تمام این اقدامات در جمع‌آوری اطلاعات به منظور شناسایی بهتر کاربران و قرار دادن آن‌ها در معرض تبلیغات مناسب انجام می‌شود. وب‌سایت‌ها از طریق داده‌هایی که با بازدید از وب‌سایت‌ها، جستجوها، کوکی‌ها و مرورگر شما به‌دست می‌آورند و ترکیب آن‌ها با یکدیگر به همراه تعدادی عملیات ریاضی تلاش می‌کنند تا مناسب‌ترین تبلیغ را برای هر فرد تشخیص و نمایش دهند.
علاوه بر این، مطالعه‌ی جدیدی از سوی دانشگاه پرینستون نشان داده است که «ردیاب‌های چند وب‌سایتی» از ۵۰ هزار وب‌سایت برتر در ۴۸۲ وب‌سایت جاسازی شده و به صورت مجازی مشغول ثبت تمام فعالیت‌های مرورگر کاربران خود و تحلیل آن‌ها بوده‌اند. ثبت این داده‌ها ظاهرا به منظور مدیریت و بهینه‌سازی وب‌سایت‌ها انجام شده است و هرچند از نظر آن‌ها اطلاعات حساس ویرایش شده است؛ اما این مسئله مجددا نشان می‌دهد که کاربران ناچار به اعتماد به شرکت‌های شخص ثالث و قرار دادن اطلاعاتشان در دست آن‌ها هستند.
گروه دیگری از شرکت‌ها که از اطلاعات مربوط به ما بهره‌مند می‌شوند، تامین‌کنندگان خدمات اینترنت یا ISP-ها هستند. این شرکت‌ها در حال حاضر می‌توانند از طریق فروش تاریخچه‌ی وب‌گردی کاربران به کسب درآمد بپردازند و این امکان را در اختیار بازاریاب‌ها قرار دهند تا از بازدیدهای اینترنتی و وب‌سایت‌های مورد علاقه‌ی ما مطلع شوند. البته لازم به یادآوری است که هیچ کدام از این داده‌ها به صورت مجزا کاربردی نیستند؛ بلکه شرکت‌های بازاریابی با دستیابی به جزئیات و ترکیب آن‌ها با یکدیگر به مجموعه‌ای از مشخصات بسیار دقیق دست پیدا می‌کنند و این روند را به صورت مرتب انجام می‌دهند.
چه اطلاعات دیگری از ما به‌دست می‌آید؟
تا اینجا دریافتیم که اطلاعات بسیار زیادی از ما در اختیار وب‌سایت‌ها قرار می‌گیرد؛ اما هنوز درباره‌ی اطلاعاتی که خودمان داوطلبانه آن‌ها را تسلیم می‌کنیم صحبت نکرده‌ایم. این اطلاعات شامل جستجوهای اینترنتی از طریق گوگل، صفحاتی که هنگام استفاده از فیسبوک از آن‌ها بازدید می‌کنیم؛ تاریخ تولدی که در حساب کاربری توییتر ذخیره کرده‌ایم و ... می‌شود.
وب‌سایت‌های مختلف درباره‌ی نحوه‌ی به‌کارگیری این داده‌ها و قرار دادن کاربران در معرض تبلیغات و احتمالا بهبود محصولات و سرویس‌های واقعی در همان زمان، تابع سیاست‌های حریم خصوصی خود هستند. در عمل نحوه‌ی کار بدین صورت است که در صورت تمایل به استفاده از سرویس‌های مورد نظر، باید داده‌های مربوط به خود را در اختیار صاحبان آن‌ها قرار دهید.
بنابراین، اگر تصمیم بگیرید که برای مثال یک حساب کاربری در تاملبر داشته باشید، در واقع این اجازه را به آن‌ها می‌دهید که بر تمام فعالیت‌های شما در این شبکه‌ی اجتماعی نظارت داشته باشند. البته انجام چنین کاری تاحدودی منطقی است؛ زیرا نظارت بر کاربران به این شبکه‌ها امکان می‌دهد تا رفتار آن‌ها را تحت نظر داشته باشند و به رفع باگ‌ها بپردازند؛ اما در عین حال موجب می‌شود که داده‌های بیشتری به مجموعهی اطلاعات شخصی کاربران که درباره‌ی آن‌ها صحبت کردیم، افزوده شود.
تمام این اطلاعات شخصی به همراه داده‌هایی که هم‌اکنون از وب‌گردی‌های ما گردآوری می‌شوند به گردانندگان بزرگ فضای اینترنت نظیر گوگل یا فیسبوک کمک می‌کند تا به شناخت بیشتری از ما ـ حتی بهتر از خودمان - دست پیدا کنند.
سال گذشته، گوگل به منظور آنکه امکان ترکیب داده‌های شبکه‌ی تبلیغاتی دابل کلیک را با دیگر داده‌های مربوط به کاربران نظیر نام و کانال‌های مورد علاقه‌ی یوتیوب فراهم کند، سیاست حریم خصوصی خود را اصلاح کرد تا در نهایت بتواند یک تصویر فراگیر از کاربران و علایق آن‌ها به‌دست آورد. دسترسی تمام شرکت‌ها به اندازه‌ی گوگل و فیسبوک نیست؛ با این حال خرید و فروش داده‌ها بین شرکت‌های متخصص در این حوزه به راحتی امکان‌پذیر است.
شما تنها در فیسبوک فهرست دوستان نزدیک، مکان‌هان‌هایی که دوست دارید از آن‌ها بازدید کنید، تعداد دفعات سفارش پیتزا، گروه‌های موسیقی و فیلم‌های سینمایی مورد علاقه و حتی جزئی‌ترین اطلاعات شخصی خود را به راحتی مشخص می‌کنید.
به لطف اطلاعاتی که در اختیار فیسبوک قرار می‌دهید و داده‌هایی که خودشان از طریق مرورگر شما به‌دست می‌آورند، آن‌ها می‌دانند که با چه افرادی در ارتباط بوده و هستید؛ در گذشته برای چه کسانی کار کرده‌اید، از لحاظ سیاسی چه دیدگاه‌هایی دارید و حتی چه زمان‌هایی از روز را صرف وب‌گردی می‌کنید. برخی از اطلاعاتی را که فیسبوک درباره‌ی شما می‌داند، می‌توانید با مراجعه به این آدرس مشاهده کنید.
احتمال دارد که بزرگترین شبکه‌ی اجتماعی دنیا درباره‌ی میزان دسترسی‌اش به اطلاعات شخصی کاربران مخفی‌کاری کند؛ اما قواعد حریم خصوصی در وب‌سایت‌های دیگر چه فروشگاه‌های اینترنتی، مسافرتی یا خبری بدون تغییر است.
میزان دسترسی به اطلاعات شخصی و نحوه‌ی استفاده از آن‌ها تماما بستگی به سیاست‌های حریم خصوصی هر وب‌سایت دارد. هرچند دسترسی به این سیاست‌ها به اندازه‌ی کافی آسان است؛ اما وب‌سایت‌ها معمولا آن‌ها را به نحوی تنظیم می‌کنند تا در هنگام استفاده از مجموعهی مشخصاتی که از کاربران ساخته‌اند، آزادی عمل و قدرت مانور فراوانی داشته باشند.
جمع‌بندی
جمع‌آوری داده در اصل عمل خطرناکی محسوب نمی‌شود. وب‌سایت‌ها برای بهبود محصولات خود و فروش تبلیغاتی که به سرپا ماندن آن‌ها کمک می‌کند، نیازمند داده‌ها هستند. با این حال، کاربران باید در مورد اینکه چه اطلاعاتی را در اختیار چه کسی قرار می‌دهند، جوانب احتیاط را رعایت کنند.
مقاله‌ی فوق توسط وب‌سایت گیزمودو و با حمایت بنیاد موزیلا و به عنوان بخشی از ماموریت آن‌ها برای آموزش اشخاص درباره‌ی امنیت و حریم خصوصی در اینترنت تهیه شده است.